Lời thì thầm bên cạnh 7.000 ngôi mộ vô danh

Ông Hoàn chắp tay khấn và tin rằng người anh trai của mình đã yên nghỉ đâu đó trong số những ngôi mộ chưa biết tên. Ảnh: HP Kể chuyện giữa trùng trùng bia mộ Anh trai của ông Hoàn là liệt sỹ Nguyễn Văn Chinh, sinh năm 1949, nhập ngũ tháng 7/1967, Tiểu đoàn D43, tỉnh đội Nghệ An sang nước bạn Lào chiến đấu và hy sinh ngày 24/2/1972. Hơn 40 năm qua, gia đình ông Hoàn vẫn chưa tìm được mộ người anh mình. Ông Hoàn bảo, sinh tiền, cha của ông đã tìm hỏi các đồng đội tranh đấu tại Lào nhưng vẫn không tìm được. Rồi cha chết thật, ông nối tiếp công việc tìm mộ anh trai. Các nghĩa địa liệt sỹ ở miền Trung đều đã in dấu chân ông. Các trọng tâm, tổ chức tầm hài cốt liệt sỹ từ Lào về Việt Nam ông cũng đã đến nhưng vẫn không nơi nào có kết quả. Ông Hoàn trầm buồn: “Anh tôi hy sinh và được an táng tại Trạm Phẫu 51, huyện Thầm Khợp, tỉnh Xiêng Khoảng, Lào. Tuy nhiên, địa điểm Trạm Phẫu 51 bây giờ đã bị đổi tên, nó thuộc xã nào, bản nào, các đồng đội của anh đều không nhớ. Đại tá Hồ Trọng Bình, Đội trưởng đội Quy tập Liệt sỹ tỉnh đội Nghệ An, rồi các đồng chí cáng đáng quy tập khu vực Mương Khăm, khu vực Mường Mộc tỉnh Xiêng Khoảng, là những người tôi đã gặp. Sau khi thảo luận, họ đều khẳng định, địa bàn đó đã được đưa về an táng tại nghĩa địa Việt- Lào”. Đó vừa là thông báo, vừa là niềm tin để ông Hoàn tin rằng, anh mình đang nằm đâu đó trong 7.000 liệt sỹ chưa biết tên ở nghĩa địa liệt sỹ Việt – Lào. Ngồi bên cạnh phần mộ các liệt sĩ chưa biết tăm tiếng, quê hương bản quán, ông Nguyễn Văn Hoàn tâm tư với người đã khuất những câu chuyện về quê hương, về gia đình với hy vọng rất có thể anh mình đang ở rất gần đây, hoặc nằm đâu đó trong nghĩa địa có thể nghe ông kể chuyện. “Quy tập các anh về đây là đưa các anh về với đất Mẹ, nhưng chưa xác định rõ tính danh của các anh, chưa thông tin được cho người thân biết. Chúng tôi không khỏi áy náy, xót xa”. ÔngThái Đình Khánh Cán bộ BQL nghĩa địa liệt sỹ Việt – Lào Chiều ở Nghĩa trang Viêt – Lào yên lặng thoảng khói hương, hàng trăm người mẹ, người vợ… thân nhân các liệt sĩ ân cần ngồi bên phần mộ các liệt sĩ thầm thào câu chuyện đồng quê, làng nước như với những đứa con xa lâu ngày trở lại nhà. Trong đó, biết bao nhiêu người cùng chung cảnh ngộ như ông Hoàn, thắp nén hương thơm, tỏ lòng thành kính mà chưa biết thân nhân mình nằm cụ thể nơi nào. “Gần lắm, có thể người nhà đang nằm bên cạnh mình, ở lối đi vừa bước qua. Nhưng cũng có thể anh nằm ở một nơi nào đó mình chưa đặt chân đến”, ông Hoàn tâm tư. 7.000 tấm bia chờ khắc tên Nghĩa trang liệt sỹ Việt – Lào nằm trên địa bàn huyện miền núi Anh Sơn của tỉnh Nghệ An. Đây là nơi quy tập hơn 11.000 hài cốt, phần mộ liệt sỹ, quân tự nguyện Việt Nam, chuyên gia tham dự đấu tranh và hy sinh tại nước bạn Lào, trong đó có hơn 7.000 phần mộ chưa biết tên hoặc chưa xác định được quê quán. Các phần mộ liệt sỹ tại nghĩa địa có quê quán ở nhiều thành thị khác nhau trong cả nước nên thân nhân gia đình liệt sỹ cũng như các gia đình tới tha ma nhằm cỡ phần mộ con em mình tại đây đều phải đi những quãng đường rất xa và vất vả. Hơn ai hết, ông Trần Văn Hiền, Trưởng ban Quản lý Nghĩa trang Liệt sỹ Việt – Lào cảm thông được nỗi niềm của các thân nhân liệt sỹ, đặc biệt là những thân nhân chưa tìm được mộ phần người nhà. Ông cho biết: “Hơn 7.000 phần mộ chưa biết tên nhưng lúc nào cũng được chúng tôi và thân nhân liệt sỹ coi sóc hương lửa cẩn thận. Ban quản lý rất nhiệt tình trong việc hợp tác phối hợp với cơ quan chức năng để tìm tên cho liệt sỹ”. Một tin mừng với ông Hiền rằng mới đây, Bộ Quốc phòng, Bộ LĐ-TB&XH, Sở LĐ-TB&XH Nghệ An phối hợp lấy mẫu xét nghiệm cho 1887 hài cốt liệt sỹ. Được biết, các liệt sỹ này có thân nhân ở trên 36 tỉnh, thành. Giờ, tổ công tác đang tiến hành lấy mẫu xét nghiệm ADN để đối chứng trả lại tính danh cho các liệt sỹ. Trong mai sau, sẽ tiến hành lấy mẫu tất thảy các mộ liệt sỹ chưa biết tên để từng bước xác định danh tính của các anh. Ông Thái Đình Khánh, cán bộ Ban quản lý Nghĩa trang liệt sỹ Việt – Lào cho biết: “Cùng với việc đón tiếp các đoàn đến thắp hương thăm viếng, bảo vệ, làm vệ sinh và lo nhang khói hàng ngày cho từng phần mộ liệt sỹ, thân nhân gia đình liệt sỹ từ xa tới thăm viếng mộ trong ngày giỗ, những ngày lễ, cũng như gia đình tới tìm mộ phải ở lại nhiều ngày đều được Ban quản lý Nghĩa trang bố trí chỗ nghỉ tại phòng khách với các tiện nghi đầy đủ”. Dù không phải người thân ruột rà, nhưng chúng tôi cảm nhận được nỗi xót xa của các cán bộ, nhân viên nghĩa địa khi chứng kiến nỗi đau của những thân nhân liệt sỹ, đặc biệt là thân nhân những liệt sỹ chưa biết tên. 7.000 liệt sỹ liệu bao giờ sẽ có tên ở đây? Ông Trần Văn Hiền, Trưởng BQL tha ma Việt - Lào cho biết, trung bình hàng năm có trên 300 đoàn đại biểu đến thắp hương thăm viếng Nghĩa trang liệt sỹ Việt – Lào, trên 3.000 thân nhân gia đình liệt sỹ có mộ tại tha ma tới thăm viếng và có khoảng trên 5.000 thân nhân gia đình tới Nghĩa trang dạo mộ liệt sỹ. Thân nhân các gia đình liệt sỹ chính yếu ở các tỉnh xa như: thái hoà, Hưng Yên, Quảng Bình, Quảng Trị ... Hà Phương